Lęk czy zaburzenia lękowe?
Poziom skomplikowania i tempo zmian współczesnego życia sprawiają, że coraz trudniej jest nam adoptować się do jego wymagań. Nie dziwi więc coraz powszechniej doświadczane poczucie niepewności i niepokoju.
Lęk nieodłączny towarzysz życia
Lęk jest nieodłączny w naszym życiu. Co więcej jest nam potrzebny do przetrwania. Bez lęku żylibyśmy prawdopodobnie krócej, gdyż zmniejsza on liczbę zachowań ryzykownych, które podejmujemy. Informuje nas o zagrożeniu. Reakcje lękowe bywają adekwatne i właściwe. Można więc powiedzieć, że pewna ilość lęku jest adaptacyjna. Problem zaczyna się wtedy gdy lęk nasili się i utrwali w taki sposób, że zaczyna ograniczać nasze funkcjonowanie, sprawia cierpienie i uniemożliwia realizację naszych potrzeb i możliwości. Nie chodzi więc o wyeliminowanie lęku ale o trzymanie go na poziomie, na którym nie zaburza naszego życia. Oswojenie go.
Cechy lęku
Lęk a strach. Lęk to subiektywny stan niepokoju. Strach dotyczy bardziej konkretnej przyczyny, jak widok samochodu pędzącego na czołowe zderzenie.
Lęk wywołuje objawy somatyczne, psychologiczne i behawioralne. Na poziomie somatycznym to np. gwałtowne bicie serca, pocenie się, zasychanie w ustach, poczucie duszności, gwałtowne oddychanie. W obszarze psychologicznym to stan obawy i np. przekonanie, że nie poradzę sobie z sytuacją. Behawioralnie może przejawiać się unikaniem, zahamowaniem działania, wypowiadania się itp. Ogólnie mówiąc zaburzenie lękowe to lęk i zachowanie, za pomocą którego osoba próbuje uchronić się przed lękiem np. ktoś unika wystąpień publicznych lub znosi je z dużym cierpieniem.
Cechą lęku jest samowzmacnianie. Im bardziej mu ulegamy tym silniej wraca następnym razem kiedy mierzymy się z tym samym zagrożeniem. Tak powstaje samowzmacniająca pętla zaburzeń lękowych. Unikając tego czego nie chcemy, broniąc się przed doświadczaniem lęku nakręcamy jego spiralę.
Lęk może się pojawiać w wielu postaciach i z różnym nasileniem jak napad paniki, lęk uogólniony lub fobiczny (sytuacyjny). Z lękiem powiązane jest również zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.
Lęk w przebiegu innych zaburzeń
Istotne jest, że lęk może być objawem wielu zaburzeń psychicznych (depresji, uzależnień, problemów z pamięcią), a także zaburzeń somatycznych takich jak astma, padaczka, urazy głowy, schorzenia sercowo-naczyniowe, niedoczynność i nadczynność tarczycy, hipoglikemia, zespół po wstrząśnieniu mózgu, niedobory w diecie (wapnia, magnezu, potasu, witaminy B12). W takich przypadkach skuteczne leczenie choroby podstawowej zmniejszy nasilenie lęku. Inną przyczyną niepokoju może być także zażycie niektórych leków i substancji psychoaktywnych.
Przyczyny lęku
Jest wiele czynników prowadzących do powstania zaburzeń lękowych. Najogólniej mówiąc zaburzenia lękowe rozwijają się u ludzi żyjących w przewlekłym stanie wzbudzenia fizjologicznego związanym zwykle z utrzymującym się, narastającym stresem. Doświadczanie stresu jest reakcją subiektywną, to co dla jednej osoby jest ekscytujące i przyjemne dla innej może być przytłaczające. Zależy to od doświadczeń, wsparcia we wczesnych fazach rozwoju, osobowości oraz temperamentu osoby, wrażliwości układu nerwowego (nadaktywności niektórych obszarów mózgu jak ciało migdałowate i prawa kora przedczołowa). Przyczyny biologiczne i psychologiczne oddziałują na siebie wzajemnie. Można np. zmniejszać reaktywność ciała migdałowatego aktywując inne obszary mózgu konkretnymi zachowaniami. Więcej na temat przyczyn i leczenia zaburzeń lękowych w kolejnych wpisach.
Paradoksem lęku jest to, że boimy się tego, czego nie ma. To czego się boimy istnieje tylko w naszym umyśle, wyobrażamy sobie scenariusz jakiego nie chcemy i wyolbrzymiamy jego prawdopodobieństwo.
W pracy z lękiem ważne jest wprowadzenie zmian na wielu poziomach funkcjonowania: Nie tylko emocjonalno-poznawczym i behawioralnym ale również somatycznym czyli w podstawach stylu życia jak np. dieta. Osoba, która często pobudza się dużymi dawkami kofeiny lub nikotyny nie powinna się dziwić, że łatwo wpada w stany niepokoju i zwiększa swoją podatność na napady paniki.
Author: Agnieszka Rybicka
Autorka jest certyfikowaną psychoterapeutka i psychologiem.