Oblicza lęku – fobia społeczna
Nieśmiałość czy fobia społeczna?
Fobia społeczna jest często występującym zaburzeniem lękowym. Skala występowania jest znaczna, niektóre badania mówią nawet o 13% populacji dotkniętych tym problemem. Najczęściej rozwija się w okresie późnego dzieciństwa lub adolescencji. W późniejszym okresie życia nasilenie fobii społecznej się zmniejsza.
Każdy doświadcza lęku i nieśmiałości w niektórych sytuacjach społecznych jak np. występ przed publicznością kiedy jesteśmy wystawieni na badawcze spojrzenia i ocenę. O fobii społecznej mówimy wtedy kiedy lęk jest tak silny, że powoduje unikanie sytuacji społecznych lub osoba znosi je z dużym dyskomfortem i cierpieniem. Strach dotyczy zwykle obawy przed doświadczeniem uczucia wstydu, zażenowania lub odrzucenia przez innych. Osoba zwykle zdaje sobie sprawę, że jej lęk jest nieproporcjonalny do sytuacji. Wyjątkiem są dzieci z fobią społeczną, które nie uważają swojego lęku za nadmierny.
Kiedy diagnozujemy fobię społeczną?
Diagnozę fobii społecznej dostajemy gdy unikanie sytuacji społecznych utrudnia życie w sferze zawodowej, osobistej i/ lub wywołuje dolegliwości psychiczne jak np. obniżony nastrój. Unikanie musi trwać co najmniej sześć miesięcy.
Postacie fobii społecznej
Typowe postacie fobii społecznej to: lęk przed przemawianiem publicznym, lęk przed jedzeniem w miejscach publicznych, lęk przed zarumienieniem się w obecności innych, lęk przed pisaniem w obecności innych, lęk przed egzaminami, lęk przed tłumem.
Czasami lęk dotyczy każdej sytuacji społecznej wtedy mówimy o uogólnionej fobii społecznej. Unikamy wtedy sytuacji społecznych, w których jesteśmy obserwowani lub oceniani np. obawiamy się przebywać w grupie ludzi, inicjować kontakty, iść na rozmowę o pracę i wszędzie, gdzie doświadczylibyśmy interakcji i wystawienia na ocenę innych.
Osoba doświadczająca fobii w sytuacji społecznej ma zauważalne objawy fizyczne jak pocenie się, drżenie, chrypka, rumieńce. Niektórzy mogą doświadczać napadów paniki.
Mechanizm powstawania fobii
Jeśli osoba unika sytuacji społecznych z powodu lęku to dochodzi do utrwalenia problemu na zasadzie tzw warunkowania. Unikanie powoduje chwilową ulgę, która stanowi rodzaj nagrody. Zachowanie, które jest nagradzane ma tendencję do powtarzania się. Powoduje to utrwalenie zachowania unikania. Warunkowanie oparte na unikaniu jest decydujące w powstawaniu fobii. Krótko mówiąc musimy pamietać, że jeśli czegoś uporczywie unikamy to wzmacniamy lęk przed daną sytuacją i tworzymy własną fobię.
Fobia społeczna a inne zaburzenia
Fobia społeczna wywołuje znaczne cierpienie i dlatego często jest powiązana z zaburzeniami nastroju, a czasem z próbami samobójczymi. Bywa, ze osoby z fobią tego typu próbują sobie „pomóc” nadużywając alkoholu i narkotyków, co naraża je na rozwój uzależnienia.
Metody terapii fobii społecznej to m. in. uświadomienie i przepracowanie myśli i przekonań podtrzymujących lęk, stopniowa terapia ekspozycyjna, treningi umiejętności społecznych i asertywności.
Author: Agnieszka Rybicka
Autorka jest certyfikowaną psychoterapeutka i psychologiem.